TÜRKİYE’DE DEMOKRASİ – ZAZALARA DEMOKRATİK HAKLAR
Hükümetin geleneksel devlet çizgisinin dışında, yeni bir politika olarak başlattığı „Demokratik Açılım“ politikasını olumlu görmekteyiz. Atılan adımlar yetersiz olsa da demokratikleşmeye katkıları yadsınamaz. Ne var ki “Demokratik Açılım” adı altında yürütülen politika pek de belirli değildir. Dolayısıyla, tam da neyi hedeflediği anlaşılmamaktadır.
Her nedense Türklerden ve Kürtlerden sonra üçüncü büyük ulusal topluluk olan Zazalar gündeme gelmemektedir. Aksine “açılım” politikası Zazalar açısından tersine yürüyor. Zazaca ayrı bir televizyon kanalı talebimiz kabul edilmedi. Aynı dönemde Dersim coğrafyasında barajların yapımına hız verildi. Dersim’e yapılan ve yapılması planlanan bu sekiz baraj bir doğa ve kültür katliamına sebep olacaktır. Hükümetin bu tutumunun demokratik açılımla ne kadar örtüştüğü gerçekten tartışma konusudur.
Zazalar sadece Osmanlı döneminde deĝil, Türkiye Cumhuriyeti döneminde de büyük baskılara ve kırımlara uğramışlardır. 1921, 1925, 1937-38 Zazaların tarihinde unutulmayacak büyük felaketlerdir. Her defasında yerinden yurdundan koparılan bu halk tek dil politikası ile yaşadığı coğrafyada bile dilini yaşatamaz hale getirilmiştir.
Tek dil politikası Zaza halkı üzerinde çok katı bir şekilde uygulandı. Gelinen aşamada Zazaca UNESCO tarafından da tehlike altındaki diller arasında değerlendirildi. Türkiye Cumhuriyeti devleti, kendi vatandaşları ile barışmak için sadece özür dilemekle kalmamalı, aynı zamanda ve daha da önemlisi yaptığı haksızlıkları telafi etmek için de adımlar atmalıdır.
Türkiye sorunlarını çözmek zorundadır. Bunun yolu ve yöntemi şiddetten değil, demokratik yaklaşımlardan, güncel deyimiyle ‘demokratik açılım’lardan geçer.
Demokratikleşme için öncelikle yapılması gerekenler şunlardır:
Demokratik ve özgürlükçü bir anayasa sorunların çözümünün ana çerçevesini oluşturur. Vakit geçirilmeden demokratik ve özgürlükçü bir anayasa yapılmalıdır.
Ulusal ve demokratik haklar anayasal güvenceye bağlanmalıdır.
Ulusal sorunların çözümü, tam katılımcı demokratik yapıdan geçer. Devletin yapısında uygun düzenlemeler yapılarak yerel yönetimlere ağırlık verilen katılımcı ve demokratik bir sistem kurulmalıdır.
Anayasanın 42. maddesindeki „ (…) Türkçeden başka hiç bir dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak okutulamaz ve öğretilemez” ibaresinin değiştirilerek, Zazaca ve Anadolu’da kullanılan diğer dillerin anadil tanımına ve statüsüne alınarak evrensel normlara uygun hale getirilmelidir.
Zazaların tarihi, kültürü ve Zazaca Türkiye’deki üniversitelerde çağdaş bilimsel temelde araştırılmalı, bunun için gerekli düzenlemeler ve özendirici tedbirler alınarak öncelikle Tunceli, Bingöl ve Dicle üniversitelerinde Zaza Dili ve Edebiyatı Bölümleri açılmalıdır.
Zazaca eğitim-öğretim önündeki engeller tümüyle kaldırılmalı, Zazaların yaşadığı alanlarda (köy, kasaba, şehir) Türkçe’nin yanı sıra Zazaca eğitim de verilmelidir.
Yayın dili sadece Zazaca olan televizyonlar ve radyolar açılmalıdır.
Değiştirilmiş yer adları yeniden iade edilmelidir.
Kuruluşundan beri laik olduğunu söyleyen devlet, gerçek laikliğin gereği olarak devlet ve dini birbirinden ayırmalı, dinler arasında ayrımcılık yapmamalıdır. Bu bağlamda Dersim İnancı da tümüyle özgür olmalıdır. Herkes dini inancını kendi anadilinde yapabilmelidir.
Dersim ve çevresinde Munzur, Harçik ve Peri suyu üzerinde yapılan ve yapımı devam eden barajların faaliyetleri derhal durdurulmalıdır.
Halkımızın uzun yıllar içinde birikmiş sorunları var. Biz bütün zorluklarına rağmen demokratik çözümün en doğru yol olduğunu düşünüyoruz.
Türkiye’nin demokrasiye, Zazaların da Anadolu’da yaşayan tüm insanlarla birlikte daha fazla özgürlüğe ihtiyacı var.
30.10.2009
Kemal Akay (yazar)
Dr. Hüseyin Çağlayan (politolog)
M.Tornêğeyali (araştırmacı)
Xal Çelker (araştırmacı, yazar)
Berfin Jêl (yazar)
Sait Çiya (araştırmacı, yazar)
Hıdır Eren (sosyolog, eğitimci, yazar)
Ali Ekici (araştırmacı)
Faruk Eren (eğitimci, yazar)
Fahri Pamukçu (eğitimci, araştırmacı, yazar)
Haydar Şahin (araştırmacı)
Dilaver Eren (yüksek elektrik mühendisi)
Mesut Keskin (dilbilimci)
Cefo Çarekız (T. Şahin, yazar)
Hakkı Çimen (eğitimci, yazar)
Mirzali Zazaoğlu (Zazaca Wikipedia redaktörü)
Yaşar Aratemur (araştırmacı)
Şervan Barihas (sanatçı)
Hayri Dalkılıç (yazar)
Hasan Öztürk (işletmeci)
Ali Himmet Dağ (yazar, sosyolog)
Usxanê Cemali (yazar)
Zaza Kültürevi Mannheim
www.zazaki.de sitesi
Yukarıdaki açıklamaya katılıyorum
Mehmet Tüzün (eğitimci-halkla ilişkiler- şair)
Anasayfa